To w jaki sposób Twój pies zareaguje na zagrożenie zależy od czynników genetycznych odziedziczonych po przodkach, ekspresji genów w komórkach (epigenezy) oraz nabytych doświadczeń.
Atawistyczny lęk i strach u psów
Strach u zwierząt i ludzi jest czymś zupełnie naturalnym, instynktownym. Dziko żyjące psy oraz ich przodkowie nauczyli się z nim żyć i wykorzystywać do przetrwania. W świecie pełnym zagrożeń strach pomagał uniknąć niebezpiecznych sytuacji, często ratował życie. Od wieków nic się nie zmieniło w tej materii. Potomkowie psów walcząc o przetrwanie, doceniali strach jako ważną informację na temat realnego zagrożenia takim jak np. atak ze strony innego drapieżnika. Zarówno wilk jak i pies doświadczają na co dzień uczucia strachu w różnych sytuacjach. Często w obliczu silniejszego przeciwnika ustępują mu miejsca, ratując się ucieczką. Wspólna dla obu czworonogów jest czujność, dzięki której to realne oraz mniej realne zagrożenie odpowiednio wcześniej zauważone, daje szansę na reakcje obronne. Faktem jest również, że canis lupus i canis familiaris pomimo wielu podobieństw dzieli morze różnic.
Lęk jest natomiast odpowiedzią na nieuzasadnione zagrożenie, które nie ma miejsca w realnym świecie. Atawistyczny lęk u psa został przejęty w spuściźnie genowej po canis lupus i jest nadal obecny w udomowionej wersji wilka. Chociaż podłoże lękowe u wilków i psów bywa różne, to można stwierdzić, że doświadczanie stanów lękowych jest wspólne dla tych gatunków. Z uwagi na znaczne podobieństwa pomiędzy nieudomowionym wilkiem a jego udomowioną wersją, można założyć, że psy przejęły od swoich potomków ich zdolność do strachu i lęku ukształtowaną na przestrzeni wieków. Człowiek jest istotą, którą obydwa gatunki odbierają odmiennie. Różnica polega na tym, że bliskość człowieka w wilku budzi zdecydowany niepokój, natomiast u psów homo sapiens traktowany jest jako członek stada.
Czego boi się pies?
Czy psy się boją? Naturalnie, psowate doświadczają w codziennym życiu wielu sytuacji stresowych. Współczesne psy cierpią na różnego rodzaju lęki, których najczęstszą przyczyną są deficyty, braki powstałe w okresie szczenięcym, nieodpowiednia socjalizacja, złe doświadczenia czy błędy w wychowaniu czworonoga. Zmiana warunków życia z naturalnych wiejskich na miejskie sprawiła, że bodźców lękowych jest coraz więcej. W związku z tym nieustannie rośnie liczba zwierząt potrzebująca fachowej pomocy.
Godnym uwagi rozwiązaniem stanów lękowych u psów jest wprowadzenie w domu klatki kennelowej jako bezpiecznego schronienia dla pupila. W uwagi na swoją budową drewniane kennele z zabudowanym dachem klatki oraz bokami będą dla czworonoga dużo lepsze niż ich metalowe odpowiedniki. Na pewno stworzenie psiego azylu w domu pomoże obniżyć poziom lęku i sprawi, że pies poczuje się lepiej.
Co wywołuje strach u psa?
Psy mogą odczuwać strach przed wieloma bodźcami. W porównaniu do odległych czasów, wraz z rozwojem cywilizacji, powodów do stresu i lęku u psa jest coraz więcej. Strach u czworonoga mogą wywołać:
- Odgłosy miasta (samochody, głośne syreny, pociągi, startujące samoloty, przejeżdżające tramwaje, jednoślady, sztuczne ognie, domofon).
- Dźwięki natury (wiatr, ulewny deszcz, burze, grzmoty czy błyskawice, woda).
- Miejska infrastruktura (schody, ruchome schody, metro, przebywanie na wysokości).
- Skupiska ludzi i dzieci (goście w domu, ulica, place zabaw, sklepy).
- Próby głaskania, dotykania psa przez obce osoby oraz anomalie w wyglądzie czy zachowaniu ludzi np. osoba idąca o kulach, lasce, utykająca a także pod wpływem alkoholu,.
- Kontakt z nieznanymi osobnikami (psy, koty, inne zwierzęta oraz ludzie).
- Przedmioty (smycz, szelki, obroża, lekarstwa, przybory do strzyżenia i pielęgnacji).
Co powoduje lęk u psa?
- Lęk u psa mogą powodować pojawiające się niespodziewanie, bliżej nieokreślone kształty, przedmioty których wcześniej w otoczeniu psa nie było – na przykład worek z nieznaną zawartością.
- Wizyta u weterynarza, jako efekt wcześniejszych negatywnych skojarzeń – zachowanie lękowe u psa można zauważyć podczas pokonywania drogi do lecznicy. Na podobnej zasadzie działa lęk przed wodą, pies wyczuwa zagrożenie i sygnalizuje to dużo wcześniej, zanim zobaczy źródło lęku.
- U psów ze słabszym wzrokiem wieczorne spacery mogą być powodem lęku lub nasilać stany lękowe.
- Miejsca, w których pies się wystraszył, doszło do silnej reakcji lękowej lub bólowej (pogryzienie przez innego psa, uraz na spacerze, wyjeżdżający zza zakrętu rowerzysta).
- Lęk separacyjny – bardzo powszechna przypadłość w psim świecie. Psy nieprzygotowane do przebywania w domu podczas nieobecności właściciela oraz z tendencją do obrony zasobów (w tym przypadku zasobem jest jego człowiek), odczuwają silny lęk, strach, tęsknotę za swoim Panem.
- Medycyna weterynaryjna potwierdza tezę, że ból fizyczny oraz schorzenia, na które cierpią psy, często wywołują niepokój i mogą nasilać zaburzenia lękowe.
Objawy lęku u psa
Atawistyczny lęk u psa ma podłoże pierwotne, podobnie jak strach jest uczuciem wpisanym w podstawowe emocje, z którym czworonóg przychodzi na świat. Psy odziedziczyły model zachowania w sytuacjach lękowych po wilkach, które jako protoplaści wykształciły schemat postępowania w sytuacjach lękowych, stresowych.
Jakie zachowania w stanie zagrożenia, lęku, stresu, strachu przejawia pies?
- Bezruch
- Ucieczka
- Walka
- Negocjacje
Często zdarza się, że właściciele psów nie zauważają wczesnych objawów strachu czy lęku u pupila. Pies wysyła sygnały, szukając Twojego wsparcia, ale z powodu niezrozumienia zostaje sam. W rezultacie radzi sobie z tym jak potrafi, czyli najczęściej utrwala niewłaściwe zachowania i pogłębia swój brak poczucia bezpieczeństwa. Często powtarzające się sytuacje lękowe z czasem prowadzą do wykształcenia silnych, nieadekwatnych do sytuacji reakcji takich jak na przykład agresja czy zachowania autoagresywne (podgryzanie ogona, łap).
Odpowiedzią na regularnie powtarzające się lub silne bodźce powodujące strach u psa, jest na przykład pogłębiający się lęk, który w końcowym efekcie prowadzi do fobii. Wczesne rozpoznanie stanów emocjonalnych, lękowych pupila może spowodować wprowadzenie adekwatnych reakcji właściciela, a co za tym idzie, przyczyni się obniżenia poziomu lęku.
Czy można w 100% wyleczyć lęk u psa?
Ponieważ nie da się psów lękliwych całkowicie wyleczyć, tak ważne staje się umiejętne reagowanie we właściwym momencie. Trzeba pamiętać, że czworonogi z zaburzeniami lękowymi możemy z mniejszym lub większym powodzeniem odczulać na czynniki powodujące strach, ale nigdy nie uda się nam usunąć połączenia bodziec lękowy – utrwalona reakcja psa, z ich mózgu. Pies będzie lepiej znosił to czego się bał do tej pory, ale ten strach czy lęk nie zniknie. W niektórych okolicznościach, przy nasileniu bodźców, prawdopodobnie zareaguje tak, jak to zwykł czynić wcześniej. Dlatego też tak ważna jest umiejętność wczesnego rozpoznawania objawów lęku u każdego psa, ponieważ natychmiastowa interwencja zahamuje rozwój stanów lękowych, a sam proces leczenia będzie łatwiejszy dla obydwu stron.
Jak rozpoznać lęk u psa?
Objawy strachu, lęku u psa możemy podzielić na trzy grupy.
- Objawy somatyczne:
- Wzrost napięcia mięśni szkieletowych.
- Rozszerzenie źrenic.
- Zwiększone wydzielanie śliny.
- Piloerekcja – najeżenie sierści.
- Skrócenie oddechu.
- Zmiana barwy głosu.
- Wymioty, biegunki, oddawanie moczu.
- Związane z emocjami:
- Zaniepokojenie.
- Nieustanna czujność.
- Nadpobudliwość, przerażenie.
- Zmęczenie, obniżony nastrój.
- Płytki, krótki, bardzo czujny sen, który uniemożliwia prawidłowy odpoczynek psa.
- Behawioralne – widoczne w zachowaniu:
- Silne wzdryganie się.
- Zastygnięcie w bezruchu lub wzmożona aktywność.
- Gniew, wybuch agresji.
- Ucieczka, skulenie się.
- Obsesyjne zachowania np. węszenie, kopanie dołków.
- Aurosal – wyrzut adrenaliny – zwiększenie pobudliwości seksualnej.
Czytelnia DogBlog – artykuły o psach!
